تعدیل در پروژه های عمرانی چیست

تعدیل در پروژه های عمرانی چیست و نحوه محاسبه آن

تعدیل عبارتست از متناسب کردن قیمت های قرارداد در مدت اجرا با شرایط روز است.

تعاریف تعدیل :

 

1-شاخص

شاخص عددی است که متوسط قیمت هر دوره را نسبت به یک دوره معین به نام دوره ی پایه به درصد نشان می دهد. در این صورت شاخص دوره پایه عدد صد می باشد.

2-شاخص کلی
شاخص کلی عددی است که متوسط قیمت آحاد بهاء را برای کل اقلام فهرست بهای پایه در هر دوره نسبت به دوره پایه آن ها به درصد نشان می دهد.

3-شاخص رشته ای

شاخص رشته ای عددی است که متوسط قیمت آحاد بهاء را برای کل اقلام هر یک از فهرست های بهای پایه در هر دوره نسبت به دوره پایه همان فهرست بها به درصد نشان می دهد.

4-شاخص گروهی

شاخص گروهی عددی است که متوسط قیمت آحاد بها را برای کل اقلام هر یک از فصول فهرست بهای پایه در هر دوره را نسبت به دوره پایه همان فصل فهرست بها به درصد نشان می دهد.

5-شاخص دوره سه ماهه

عبارتست از شاخص های کلی، رشته ای و گروهی هر یک از دوره های سه ماهه منتهی به ماه های خرداد، شهریور، آذر و اسفند هر سال. شاخص های یاد شده توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می شود.

6-شاخص مبنای پیمان

1-6-شاخص مبنای پیمان، برای پیمان هایی که با استفاده از فهرست های بهای مربوط به پیمان، بر اساس قیمت های آن دوره محاسبه شده است.

یکم: شاخص مبنای پیمان : دوره سه ماهه ای است که فهرست بهای مربوط به پیمان بر اساس قیمت های آن دوره محاسبه شده است.

دوم:شاخص مبنای پیمان: دوره سه ماهه ای است که پیشنهاد قیمت پیمانکار، طی آن دوره تسلیم شده است. در این نوع پیمان ها در صورتی که ارجاع کار به روش ترک تشریفات مناقصه باشد، شاخص دوره سه ماهه ای که پیشنهاد نهایی پیمانکار در آن دوره، به صورت کتبی تسلیم کارفرما شده باشد، شاخص مبنای پیمان خواهد بود.

2-6-شاخص مبنای پیمان برای پیمان هایی که بدون استفاده از فهرست های پایه منعقد می شوند، شاخص دوره ی سه ماهه ای است که پیشنهاد قیمت پیمانکار ، طی آن دوره تسلیم شده است. در این نوع پیمان ها، در صورتی که ارجاع کار به روش ترک تشریفات مناقصه باشد، شاخص دوره سه ماهه ای که پیشنهاد نهایی پیمانکار، در آن دوره به صورت کتبی تسلیم کارفرما شده باشد، شاخص مبنای پیمان خواهد بود.

7-شاخص دوره انجام کار

شاخص دوره انجام کار، شاخص کلی، رشته ای یا گروهی دوره سه ماهه ای است که عملیات اجرایی در آن دوره انجام شده است.

8-ضریب تعدیل

ضریب ضریب تعدیل برابر است با حاصل نسبت شاخص دوره انجام، به شاخص مبنای پیمان منهای عدد یک ، که نتیجه در عدد 0/95 % ضرب می شود. یعنی :

ضریب تعدیل با توجه به نوع شاخص محاسبه می شود و اگر این مدت کارکرد در چند دوره سه ماهه باشد، به همان تعداد ضریب تعدیل وجود خواهد داشت.

پس از محاسبه این فاکتورهای تعدیل عبارت خواهد بود :

تبصره 1) شاخص های دیگر که بر اساس این دستورالعمل برای تعدیل کارکردهای مورد نظر تعیین می شود، بر حسب مورد به جای شاخص دوره انجام کار در رابطه ی بالا در نظر گرفته شده و ملاک عمل قرار می گیرد.

تبصره 2) در مورد پیمان هایی که در مدت مقرر در آنها ( با احتساب تغییر مدت ناشی از تغییر مقادیر کار ) به اتمام رسیده و تحویل موقت شوند، عدد 0/95 رابطه ی بالا برابر عدد یک در نظر گرفته می شود.

9-کارکرد دوره سه ماهه

کارکرد هر دوره سه ماهه، عبارت از مبلغ کارهای انجام شده طی آن دوره است که شامل عملیات اجرا شده، مصالح پای کار، هزینه ی تجهیز و برچیدن کارگاه می باشد.

10-تعیین نوع شاخص تعدیل آحاد بها

الف) پیمان هایی که مبلغ اولیه آنها کمتر از سیصد میلیون ریال است با شاخص رشته ای دوره سه ماهه فهرست بهای واحد پایه مربوط تعدیل می شوند. اگر در این نوع پیمان ها از چند فهرست بهای پایه استفاده شده باشد قیمت های واحد مربوط به هر فهرست بها با شاخص رشته ای همان فهرست بها تعدیل می شود.

ب) پیمان هایی که مبلغ اولیه آن ها از 300 میلیون ریال و بیشتر است. این پیمان ها با شاخص های گروهی دوره ی سه ماهه ی فهرست بهای واحد پایه مربوط تعدیل می شوند.

 ج) شاخص های تعدیل هزینه ی تجهیز و برچیدن کارگاه : مبالغ تجهیز و برچیدن کارگاه با شاخص کل تعدیل می شود.

تبصره : هزینه تجهیز و برچیدن پیمان هایی که مبلغ اولیه آنها کمتر از سیصد میلیون ریال است، در صورتی که در آنها از یک فهرست بهای واحد استفاده شده باشد با شاخص رشته ای فهرست بهای پایه مربوط تعدیل می شود.

د) شاخص تعدیل مصالح پای کار: مبلغ مصالح پای کار مربوط به هریک از فهرست های پایه ( در صورتی که شاخص تعدیل پیمان شاخص رشته ای باشد)، با شاخص رشته ای فهرست بهای مربوط تعدیل می شود و در صورتی که شاخص پیمان شاخص گروهی باشد با شاخص گروهی مربوط به هر یک از اقلام مصالح پای کار طبق جدول مربوط تعدیل می شود.

ه) شاخص تعدیل کارکرد، دوران تأخیر مجاز و غیر مجاز

•  عملیات اجرا شده در مدت تأخیر مجاز ( تمدید مدت پیمان) با شاخص های دوره های سه ماهه انجام کار مربوط تعدیل می شود.
•  عملیات اجرا شده، در مدت تأخیر غیر مجاز، با متوسط شاخص های دوره های سه ماهه مربوط به مدت پیمان ( مدت درج شده در پیمان و مدت های تمدید شده) تعدیل می شود.
• در پایان مدت مقرر در پیمان یا هر تمدید پیمان دستگاه های اجرایی مکلف هستند بنا به تقاضای پیمانکار به تأخیرها رسیدگی نموده و شاخص های تعدیل کارکرد دوره های بعد را با توجه به نوع تأخیرها مشخص کنند. تا انجام این رسیدگی، تعدیل کارکردهای بعد از مدت مقرر در پیمان یا هر تمدید پیمان، طبق مورد با شاخص های دوره سه ماهه مربوط به تاریخ خاتمه مدت درج شده در پیمان یا هر تمدید پیمان، محاسبه و به صورت علی الحساب پرداخت خواهد شد.

و) شاخص مبلغ ما به التفاوت بین آخرین صورت وضعیت موقت و صورت وضعیت قطعی: اگر مابه‌التفاوت مبلغ و آخرین صورت وضعیت مربوط به عملیات انجام شده در مدت بین تاریخ شروع پیمان و تاریخ آخرین صورت وضعیت موقت باشد، شاخص تعدیل مبلغ مابه‌التفاوت متوسط شاخص های دوره های سه ماهه مربوط به مدت یاد شده است .

11-محاسبه تعدیل

قبل از محاسبه تعدیل، باید فاکتورهای زیر محاسبه و مشخص شود:

1-مبلغ صورت وضعیت قبل از صورت وضعیت جدید.

2-تاریخ تهیه صورت وضعیت قبل ( تاریخی که مقادیر صورت وضعیت تا آن تاریخ اجرا شده است)

3-مبلغ صورت وضعیت جدید که محاسبه تعدیل آن مدنظر است.

4-تاریخ صورت وضعیت جدید ( تاریخی که مقادیر صورت وضعیت تا آن تاریخ اجرا شده است).

5-مبلغ مابه التفاوت صورت وضعیت جدید و قبل که باید تعدیل شود.

6-مدت کارکرد: تعداد روزهایی که کارکرد جدید در آن مدت اجرا شده است. اگر در موقع تهیه صورت وضعیت جدید، عملیات اجرایی ادامه داشته باشد در آن صورت مدت کارکرد عبارت است از تاریخ صورت وضعیت جدید منهای تاریخ صورت وضعیت قبلی.

7-نسبت کارکرد: هر سال شمسی را برای محاسبه ی تعدیل به چهار سه ماهه که شامل سه ماهه اول سال ( فروردین، اردیبهشت، خرداد)، سه ماهه دوم سال ( تیر، مرداد، شهریور)، سه ماهه سوم سال ( مهر، آبان، آذر) و سه ماهه چهارم ( دی، بهمن، اسفند) است، تقسیم می کنیم، بعد از آن باید مشخص می کنیم که مدت کارکرد در کدام سه ماهه بوده است. اگر مدت کارکرد کلأ در یک سه ماهه واقع شده باشد در آن صورت نسبت کارکرد صد در صد یعنی یک خواهد بود. در غیر این صورت، باید نسبت های کارکرد در سه ماهه ها مشخص شود که عبارتند از:

12-تعدیل قیمت کارهای جدید ( تعدیل معکوس)

در صورتی که مطابق ضوابط، قیمت کار جدید با مبانی آن، از فهرست بهای منضم به پیمان یا فهرست بهای واحد پایه ای که قیمت از آن گرفته شده است انتخاب شود شاخص مبنای این نوع کارها، همان شاخص مبنای پیمان خواهد بود و با شاخص گروهی (فصلی) مربوطه تعدیل می­ شوند. شاخص مبنای تعدیل این نوع کارها، شاخص دوره سه‌ماهه‌ای است که بر اساس قیمت­ های آن دوره، قیمت کار جدید تعیین و تصویب‌ شده است.

قیمت کارهای جدید در پیمان های منعقده بر اساس قیمت های واحد پایه،که برای آنها قیمت در فهرست منضم به پیمان یا فهرست بهای واحد پایه ای که قیمت پیمان از آن گرفته شده، درج نشده است با شاخص گروهی فصل مربوط تعدیل می شود .شاخص مبنای تعدیل این نوع کارها، شاخص دوره سه ماهه ای است که بر اساس قیمتهای آن دوره ،قیمت کار جدید تعیین و تصویب شده است.

برای محاسبه تعدیل در این حالت ابتدا قیمت کار جدید باید به عددِ محاسبه‌ شده در رابطه‌ی زیر تقسیم شود تا به قیمت های دوره سه‌ماهه مربوط به دوره مبنای پیمان تبدیل شود، سپس مانند سایر ردیف­ های قیمت منضم به پیمان، تعدیل گردد. در اصطلاح به این عمل تعدیل معکوس گفته می­ شود.

قیمت کارهای جدید در پیمانهای منعقده بر اساس قیمت های واحد پایه ،که برای آنها قیمت در فهرست منضم به پیمان یا فهرست بهای واحد پایه ای که قیمت پیمان از آن گرفته شده ،درج نشده است با با شاخص گروهی فصل مربوط تعدیل می شود .

شاخص مبنای تعدیل این نوع کارها، شاخص دوره سه ماهه ای است که بر اساس قیمتهای آن دوره، قیمت کار جدید تعیین و تصویب شده است.

13-تعدیل اقلامی که برای آنها قیمت پایه تهیه نشده است.

اقلامی که مانند ستاره دار برای آنها قیمت پایه تهیه نشده است و هنگام تهیه برآورد، قیمت آنها مطابق دستورالعمل مربوط تعیین می گردد، مشابه سایر اقلام و ردیف های فصل مربوط، تعدیل می شوند.

تعدیل کارهای خاص یا کارهایی که فهرست بهای واحد پایه برای آنها منتشر نشده است.

الف) در کارهایی که فهرست بهای پایه برای آنها منتشر نشده است، اگر استفاده مستقیم از شاخص های فهرست های پایه مناسب باشد،تطبیق فهرست بهای مورد نظر و ردیف های آن با انواع فهرست های پایه و فصل های مربوط به آنها، هنگام تهیه فهرست مقادیر و برآورد کار و قبل از مناقصه گزاری و یا واگذاری کار به روش ترک مناقصه توسط دستگاه اجرایی انجام می شود. نرخ پیمان این نوع کارها مطابق روش این دستورالعمل مورد تعدیل قرار می گیرد.

ب) در کارهایی که به علت شرایط خاص، طبیعت و نوع کار، استفاده مستقیم از شاخص های فهرست های پایه و یا روش تعدیل این دستورالعمل مناسب نیست، دستگاه اجرایی باید قبل از مناقصه گزاری و یا واگذاری کار به صورت ترک مناقصه، روش خاص مورد نظر برای تعدیل نرخ های این نوع کارها را طی گزارش توجیهی به سازمان برنامه و بودجه منعکس کنند تا پس از تصویب شورای عالی فنی ملاک عمل قرار گیرد.

14-چگونگی محاسبه و پرداخت صورت وضعیت تعدیل

الف) برای محاسبه تعدیل هر صورت وضعیت موقت، ابتدا دوره یا دوره های سه ماهه مربوط کارکرد آن تعیین کرده و با استفاده از شاخص دوره یا دوره های یاد شده و شاخص مبنای پیمان، ضریب یا ضرایب تعدیل مربوط محاسبه می شود، سپس مبلغ کارکرد هر دوره در ضریب تعدیل محاسبه شده آن دوره ضرب می شود و مبلغ تعدیل به دست می آید.

ب) ضریب تعدیل هر دوره ابتدا با سه رقم اعشار محاسبه می شود.

ج) تا اعلام شاخص های دوره انجام کار، تعدیل در هر صورت وضعیت با استفاده از آخرین شاخص ها منتشر شده مربوطه محاسبه و به صورت علل حساب پرداخت می شود و با اعلام شاخص ها دوره انجام کار مطابق این دستورالعمل، محاسبات تعدیل انجام شده و مبالغ آن به صورت قطعی به حساب پیمانکار منظور می شود.

د) مبلغ ما به التفاوت تعدیل ناشی از افزایش عدد 0/95 به عدد یک، برای پیمان هایی که در مدت درج شده در قرارداد با احتساب تغییر مدت ناشی از تغییر مقادیر کار به اتمام رسیده باشند، همزمان با صورت وضعیت قطعی به پیمانکار پرداخت می شوند.

آموزش صورت وضعیت نویسی

آموزش تهیه صورت وضعیت

صورت وضعیت به اسناد فنی و مالی اطلاق می گردد که در انتهای هر دوره کارکرد(معمولاً ماهیانه) توسط پیمانکار تهیه و جهت بررسی به مشاور/دستگاه نظارت ارسال می گردد که پس از بررسی مشاور و تائید کارفرما، هزینه انجام کار بر اساس آن به پیمانکار پرداخت می گردد.برای آشنایی بیشتر با نکات مهم در صورت وضعیت نویسی و برخی از مفاهیم و تعاریف مهم آن آشنا می شویم:

دوره کارکرد : با عنایت به اینکه پیمانکار در طول اجرای پروژه (بسته به مدت قرارداد) ممکن است چندین صورت وضعیت ارسال کند به فاصله زمانی دو صورت وضعیت متوالی، دوره کارکرد گفته می شود. برای دوره کارکرد الزام خاصی تعیین نشده است اما طبق بند “الف” ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان  و یادآوری ذیل ماده ۵ دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد بهای پیمانها به شماره ۱۰۱/۱۷۳۰۷۳ مورخ ۸۵/۰۹/۱۵، جهت کاهش حجم محاسبات تعدیل ، بهتر است در انتهای هر ماه شمسی صورت وضعیت کارهای انجام شده تا آن تاریخ تنظیم شود.

ضرایب قرارداد : ضرایبی هستند که به ردیفهای فهرست بها اعمال می گردتد تا بهای فهرست به بهای واقعی کار انجام شده تبدیل گردد.ضرایب قرارداد به صورت کلی شامل ضرایب زیر هستند :

• ضریب بالاسری :هزینه های عمومی پیمانکار شامل هزینه های دفتر مرکزی، هزینه تهیه ضمانت نامه، هزینه های حقوقی، مالیات، مابه التفاوت بیمه طرح های عمرانی و غیر عمرانی و … است که بر اساس بند ۲-۷-۲ دستورالعمل کاربرد فهرست بهای سال ۹۸ برای کارهای عمرانی که به صورت مناقصه واگذار شوند برابر ۱.۳۰ و در حالت ترک تشریفات برابر ۱.۲ و در کارهای غیر عمرانی که از طریق مناقصه واگذار شوند برابر ۱.۴۱ و در حالت ترک تشریفات برابر ۱.۳۰ می باشد.
• ضریب منطقه : ضریبی است که بسته به محل اجرا، به ردیفهای فهرست بها اعمال می گردد.بخشنامه ضرایب منطقه ای کارهای پیمانکاری از اینجا دانلود نمایید و جهت دانلود فایل اکسل ضرایب منطقه ای به این آدرس مراجعه فرمایید.
• ضریب پیشنهادی : ضریبی است که پیمانکار در هنگام تهیه اسناد پیشنهاد قیمت جهت شرکت در مناقصه برای کل پیمان یا برای فصول فهرست بها به تفکیک ارائه می نمید. جهت آشنایی با تهیه اسناد پیشنهاد قیمت به این آدرس مراجعه نمایید.
• ضریب طبقات : با توجه به اینکه قیمت های درج شده در فهرست بها برای انجام کار در طبقه همکف و زیر همکف در نظر گرفته شده است بابت کار در طبقات دیگر (بجز همکف و زیر همکف)، ضریبی جهت صعوبت کار و افت مصالح در صورت وضعیت اعمال می گردد.جهت آشنایی با روش محاسبه ضریب طبقات پیوست ۲ فهرست بهای ابنیه مطالعه گردد.ضریب طبقات در زمان برآورد کار توسط مشاور تعیین شده و به کلیه اقلام ساختمان (بجز مصالح پایکار) اعمال می گردد.

تجهیز و برچیدن کارگاه : بر اساس تعریف فهرست بها “تجهیز کارگاه ، عبارت از عملیات، اقدام ها و تدارکاتی است که باید به صورت موقت برای دوره اجرا انجام شود، تا آغاز و انجام دادن عملیات موضوع پیمان ، طبق اسناد و مدارک پیمان ، میسر شود.”به طور کلی هزینه هایی که بعنوان تجهیز کارگاه به پیمانکار پرداخت می شود شامل هزینه ساخت و استهلاک مصالح، هزینه های مستمر کارگاه مانند غذا و تدارکاتی است که برای اجرای کار لازم است و هزینه مصالح مورد استفاده به پیمانکار پرداخت نمی گردد از این رو در پایان کار کلیه مصالح و تجهیزات مربوط به تجهیز کارگاه متعلق به پیمانکار بوده و می بایست جمع آوری و از کارگاه خارج گردد مگر اینکه کارفرما به آنها نیاز داشته باشد، در اینصورت می بایست بابت هزینه آن با پیمانکار توافق نماید. سقف هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه بدون احتساب هزینه های تامین و تجهیز محل سکونت کارفرما و مشاور، تامین غذای مهندس مشاور، کارفرما و آزمایشگاه و تهیه، نصب و برچیدن داربست، در رشته های ابنیه ، تاسیسات مکانیکی ، تاسیسات برقی ، راه ، راه آهن و باند فرودگاه ، راهداری، آبرسانی روستایی، آبخیزداری و منابع طبیعی، خطوط انتقال آب ، شبکه توزیع آب و شبکه جمع آوری فاضلاب به میزان ۴% و در رشته های آبیاری تحت فشار و آبیاری و زهکشی به میزان ۵% مبلغ برآورد بدون هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه می باشد.

همچنین مبلغ تجهیز و برچیدن کارگاه در صورت ابلاغ کار جدیدی که موجب انجام تجهیز جدید باشد حداکثر تا ۲۵% هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه مجاز است.

جهت آشنایی با سایر شرایط برآورد، محاسبه و پرداخت هزینه های تجهیز کارگاه به پیوست مربوطه در فهرست بهای رشته مورد نظر مراجعه فرمایید.

حمل و نقل (رشته ابنیه): هزینه حمل کلیه مصالح در ردیفهای فهرست بهای ابنیه تا ۳۰ کیلومتر لحاظ شده و در صورتیکه منبع تامین مصالح بیش از ۳۰ کیلومتر باشد حمل مصالح بر اساس شرایط درج شده در فصل ۲۸ فهرست ابنیه محاسبه و در صورت وضعیت درج گردد.طبق توضیحات مندرج در فصل ۲۸ فقط به سیمان ، مصالح سنگی (شن ، ماسه، مخلوط شن و ماس ه، سنگ قلوه ، سنگ لاشه و توونان )، آهن آلات (فصل ۷ و ۹)،آجر و بلوک سفالی و بتنی سبک و جدول های بتنی پیش ساخته ماشینی پرسی و کفپوش های بتنی پیش ساخته حمل تعلق می گیرد و برای محاسبه آن ابتدا می بایست مقادیر مصالح را بر اساس ضرایب تعیین شده در مقدمه فصل ۲۸ و ردیفهای عملیات اجرایی مندرج در صورت وضعیت مقدار مصالح را به “تن” محاسبه نموده سپس بر اساس فاصله حمل از ردیفهای ۲۸۰۱۰۱ تا ۲۸۰۵۰۵ فهرست ابنیه هزینه حمل مصالح را  محاسبه نمود.

جهت آشنایی با نحوه محاسبات حمل، مقدمه فصل ۲۸ و جداول محاسبه مقادیر مصالح (مصرف تئوریک مصالح) مثال زیر مطالعه گردد.

مصالح پایکار : طبق بند “ج” ماده ۱۳ شرایط عمومی پیمان، “مصالح و تجهیزات پای کار، عبارت از مصالح و تجهیزاتی است که پیمانکار ، با توجه به اسناد و مدارک پیمان برای اجرای موضوع پیمان ، تهیه کرده و در محلی یا محلهایی از کارگاه که در طرح جانمایی تجهیز کارگاه به عنوان انبار کارگاه یا محل انباشت مصالح تعیین گردیده است ، نگهداری و حفاظت می کند. مصالح و تجهیزات موجود در محل مصرف یا نصب نیز مصالح و تجهیزات پای کار نامیده می شود.”

جهت درج مصالح پایکار در صورت وضعیت ابتدا می بایست مقدار مصالح پایکار با مشاور/نظارت اندازه گیری گردد. سپس بر اساس بهای واحد مندرج در فصل پایکار و اعمال ضریب پایکار که در زیر به آن خواهیم پرداخت در صورت وضعیت درج می گردد.

• ضریب مصالح پایکار ابنیه : در فهرست بهای ابنیه فصلی بعنوان مصالح پایکار وجود دارد (پیوست  یک) که در آن برای انواع مصالح عمومی رشته ابنیه بهای واحد پیش بینی گردیده که طبق ردیف ۳ مقدمه همان فصل، با عمال ضریب ۷۰% (جهت تقویت بنیه مالی پیمانکار) و ضرایب پیمان (بجز ضریب طبقات) به پیمانکار پرداخت می گردد.
• ضریب مصالح پایکار برق و مکانیک : در فهارس بهای برق و مکانیک بجای ارائه لیست مصالح عمومی رشته های مذکور جدولی ارائه شده که برای هر فصل ضریبی جهت تعیین بهای واحد مصالح پایکار مربوطه مشخص شده است و پس از اعمال آن ضریب به ردیف مربوطه ۷۰%  آن با اعمال ضرایب پیمان (بجز ضریب طبقات) به پیمانکار پرداخت می گردد. ضرایب مصالح پایکار فهارس برق و مکانیک سال ۹۶ به شرح ذیل هستند (لازم به ذکر است برخی از مصالح پایکار مکانیکی مانند فهرست ابنیه دارای قیمت واحد در فهرست بها هستند): 

هر صورت وضعیت به طور کلی شامل جداول زیر است :

ریز متره : به جداولی گفته می شود که مقادیر هر آیتم کاری در آن به تفکیک محاسبه و درج می گردند.

خلاصه متره: به جداولی گفته می شود که مقادیر هر ردیف از ریز متره نقل و بصورت خلاصه در آن درج می گردد.

ریز مالی:  جداولی است که در آن مقادیر هر ردیف از خلاصه متره نقل و  بهای آن نیز طبق قرارداد یا فهرست بها در آن مشخص و محاسبه می گردد.

خلاصه مالی: به جداولی اطلاق می گردد که بهای فصول مختلف هر فهرست بها (به تفکیک) از ریز مالی در آن نقل می گردد.

 مالی کل:  به جدولی گفته می شود که مبلغ رشته های مختلف به نقل از خلاصه مالی در آن درج می گردد.

جهت آشنایی بیشتر با تعاریف فوق، مطلب را با یک مثال ساده برای تهیه صورت وضعیت عملیات اجرای فونداسیون شامل بتن مگر، قالب بندی، آرماتور بندی و بتن ریزی ادامه می دهیم.

مثال

ضریب بالاسری = ۱.۴۱

ضریب منطقه = ۱.۰۵

ضریب تجهیز کارگاه = ۱.۰۴

ضریب فصل ۰۶ = ۱.۰۵

ضریب فصل ۰۷ = ۱.۰۸

ضریب فصل ۰۸ = ۱.۰۱

ضریب فصل ۲۸ = ۱.۰۰

فاصله حمل سیمان = ۲۰۰ کیلومت

فاصله حمل شن و ماسه = ۴۰ کیلومتر

فاصله حمل آهن آلات ۶۱۲ = کیلومتر

نقشه ها

مالی کل

خلاصه مالی

ریز مالی

خلاصه متره

ریز متره

محاسبات حمل 

 

 

متره براورد چیست

متره و برآورد چیست و چگونه آن را در کمترین زمان ممکن انجام دهیم؟!

 

 

متره و برآورد از جمله اصطلاحاتی است که در بین مهندسان رایج است و حالتی آکادمی دارد. در بین مردم عادی از متره و برآورد با عبارت هزینه ساخت و متراژ یاد می‌شود. متره و برآورد به زبان ساده به معنی محاسبه میزان هر عملیات ساختمان و مقدار هزینه‌ای است که باید برای آن عملیات صرف شود. در این مقاله نگاهی داریم بر متره و برآورد، اصطلاحات آن و معرفی نرم افزار متره و برآورد متری چند. در ادامه با وبلاگ متری چند همراه باشید.

متره چیست؟

متره در واقع به سنجش و اندازه‌گیری دقیق کارها و مواد یا متریالی است که برای انجام یک پروژه عمرانی نیاز است. در این سنجش مقادیری مانند مقدار مصالح، تعداد کارگران، مدت‌زمان اجرا، حمل‌ونقل و ماشین‌آلات، بر اساس نقشه‌هایی که معمار تهیه می‌کند، اندازه گیری می‌شود.

برآورد چیست؟

برآورد هم به تعیین مقدار دقیق بودجه‌ای که یک پروژه عمرانی برای اجرای مراحل مختلف آن نیاز دارد، گفته می‌شود. برآورد بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از طریق متره ضرب ‌در ضرایبی که از دفترچه فهرست‌ بها گرفته می‌شود، محاسبه می‌گردد.

متره و برآورد بسته و باز

متره و برآورد به دودسته کلی بسته و باز تقسیم می‌شوند. متره و برآورد بسته در واقع پیش از شروع پروژه عمرانی برای تخمین هزینه آن پروژه پس از کشیدن نقشه‌های معماری انجام می‌گیرد و تسلیم کارفرما می‌شود که در ادامه یا با آن موافقت می‌شود و گروه مشاورین و پس از آن پیمانکار انتخاب می‌شود و یا موافقت نمی‌شود که در این صورت متره و برآورد دیگری که مدنظر باشد تهیه می‌شود.

متر و برآورد باز درواقع متره و برآوردی است که به‌طور مکرر توسط رئیس کارگاه در حین ساخت ‌و ساز تهیه و به پیمان‌کار ارائه می‌شود تا از روند کلی و چند و چون کار اطلاع کافی داشته باشد و به کارفرما گزارش دهد. متره و برآورد باز می‌تواند در طول زمان تغییر کند.

شرایط عمومی پیمان چیست؟

شرایط عمومی پیمان شامل بیان و شرح مسائل کلیدی و موردنیاز قراردادهای پیمانکاری بوده و ابهامات راجع به این مفاهیم رفع می‌کند. این سند، میزان حقوق و تعهدات طرفین قراردادهای پیمانکاری را تبیین می‌کند. این سند وظیفه تعیین تکلیف قراردادها را در خصوص حوادث قهری (حوادث غیرقابل پیش‌بینی خارج از حیطه اختیارات افراد) که شامل بلایای طبیعی، نحوه‌ فسخ قرارداد یا تعلیق (متوقف کردن) یا خاتمه قرارداد و دیگر مسائل هستند را نیز بر عهده دارد.

شرایط خصوصی پیمان چیست؟

شرایط خصوصی پیمان به عنوان مکمل شرایط عمومی به شمار می‌رود. این سند شامل مواردی است که در سند و قانون خاصی از جمله شرایط عمومی تعیین نشده و پیمانکار بر اساس موضوع قرارداد کاری متعهد به انجام آن خواهد بود. این موضوعات برای هر پروژه متفاوت خواهند بود. برخلاف شرایط عمومی پیمان شرایط خصوصی آن توسط خود طرفین قرارداد در جهت تکمیل شرایط عمومی پیمان نوشته می‌شود. نکته مهم این است که این شرایط نباید چیزی برخلاف شرایط عمومی بوده و آن‌ها را نقض کنند بلکه باید مکمل آن باشد.

ریز متره و خلاصه متره

ریز متره در واقع گزارشی است که به ‌صورت دقیق و جزئی از روند پیشرفت پروژه ارائه می‌دهد که معمولا بیشتر بخش‌های آن تکراری است. ریز متره گزارشی طولانی است که مطالعه آن وقت بسیاری می‌گیرد به همین دلیل گزارش ریز متره در نهایت به‌صورت خلاصه ‌متره به کارفرما برای تائید ارائه می‌شود.

مهندس مترور در فرم ریز متره، فعالیت های انجام شده را ریز به ریز و با احتساب تمام جزئیات متره می‌نماید. فرضاً اگر بتن‌ریزی سازه بتنی که شامل بتن‌ریزی فونداسیون، بتن‌ریزی شمع، بتن‌ریزی ستون و بتن‌ریزی تیرها باشد، بایستی تمام جزئیات بتن مصرفی در تمام اجزای متشکله شامل فونداسیون، شمع، ستون‌ها و تیرها را جز به‌جز (یک‌به‌یک -المان به المان) متره کرده و در جدول ریز متره بیاوریم.

بعد از تهیه ریز متره، نسبت به تهیه خلاصه متره اقدام می‌شود. این کار به معنی آن است که هر آیتم که در جاهای مختلف محاسبه شده در جداول خلاصه متره جمع شده و یک رقم کلی به دست خواهد آمد. آیتم‌های خلاصه متره بهتر است که بر پایه ردیف فصل‌ها و آیتم‌های فهرست‌بها مرتب شوند.

در خلاصه متره ها پس از انتقال کلیه ردیف‌های مربوطه متره شده برای یک آیتم عملیاتی، زیر آن‌ها خط کشیده شده و جمع کل را در ردیف‌های مربوطه می‌آوریم.

مترور

به کسی که کار متره و برآورد را انجام می‌دهد مترور گفته می‌شود. مترور یا به صورت دستی کار متره و برآورد را انجام می‌دهد که پیش از اختراع کامپیوتر این کار به صورت دستی انجام می‌شد ولی خوشبختانه با ورود به عصر کامپیوترهای شخصی انجام این کار با استفاده از نرم افزارهای ساده مانند اکسل و نرم افزارهای آنلاین متره و برآورد که تنها برای این منظور ایجاد شده‌اند، قابل انجام است.

به ویژگی‌های مهندس مترور نیز در زیر اشاره شده است.

• دقت
• کیفیت
• سرعت
• نقشه خوانی

دقت کافی یکی از ویژگی‌های مهم مهندس مترور است. وی می‌بایست از تمام اتفاقات اجرای پروژه آگاه باشد و دقت لازم را داشته باشد تا به پروژه ضررهای مالی برنخورد.

کیفیت دیگر ویژگی یک مترور است. یک مهندس مترور با تجربه باید الگو یا چارچوب خاص خود را داشته باشد و فایل های ارائه دهنده متره و برآورد بایستی از کیفیت خوبی برخوردار باشد.

واضح است که سرعت فاکتوری بسیار مهم در پروژه ها محسوب می‌شود و باعث می‌شود که گروه‌های پیمان کاری از طرف کارفرما به عنوان تیم حرفه‌ای شناخته شوند به همین دلیل هنگامی که گروه‌های پیمان کاری برای اجرای پروژه هزینه آن را پیشنهاد می‌دهند علاوه بر دقت بالا، باید سرعت کافی نیز داشته باشند.

اگر مترور توانایی نقشه خوانی را که یکی از مهارت‌های ضروری یک مهندس مترور ساختمان است نداشته باشد قطعاً دچار مشکل خواهد شد زیرا یکی از اولین اقدامات بعد از ورود به یک پروژه ساختمانی برسی تمام نقشه‌های ساختمانی و اعلام نظر خود به کارفرما است.

برای یک مهندس مترور بهتر آن است که دارای تسلط بر مهارت‌های دیگر در رشته‌هایی مانند مهندسی مکانیک و برق باشد تا بتواند مشکلات به وجود آمده در پروژه را بررسی و حل نماید. علاوه بر این یک مهندس مترور باید زمان‌بندی دقیقی برای کارهایی که باید در پروژه مربوطه اجرا شود داشته باشد و نیز باید همیشه اطلاعات و مهارت‌های خود را به روز نماید و با شیوه‌های جدید در این زمینه آشنایی داشته باشد.

فهرست ‌بها

دفترچه فهرست ‌بها، ضمیمه‌ای است که هر ساله از سوی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری ارائه می‌شود و در آن بهای واحد انجام کار در کلیه عملیات اجرایی مشخص شده است که با استفاده از آن می‌توان برآوردی از هزینه کلی عملیات عمرانی را تخمین زد.

البته برای انجام متره و به ویژه برآورد، باید هزینه متریال و مصالح ساختمانی مانند آجر، سیمان، آهن و … در هزینه دستمزد ضرب شود تا برآورد صورت گیرد.

توجیه تهیه فهرست‌بها در کشور ما این است که با توجه به تورم و تغییرات هر ساله در قیمت‌های مصالح، دستمزد نیروی انسانی و هزینه ماشین‌آلات، بهای واحد انجام کارهای عمرانی مندرج در فهرست‌بها نیازمند تجدید نظر است. لذا پس از انتشار اولین سری از فهارس بها، تقریباً هر ساله فهرست‌بهای رشته‌های مختلف تهیه و در گروه اول به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌شود.

بعد از ابلاغ هر فهرست‌بها، سازم آن‌ها و دستگاه‌های اجرایی موظف خواهند بود که برآورد اجرای کارهای خود را بر اساس آن انجام داده چرا که در برآورد بهای واحد از قیمت‌های عرف بازار (طبق گزارش‌های مرکز آمار ایران) استفاده می‌شود. اغلب برای تهیه فهرست‌بهای هر سال، از قیمت‌های سه ماهه چهارم سال قبل استفاده می‌شود.

برگه مالی

برگه مالی هم برگه‌ای است که در آن هزینه انجام یک پروژه عمرانی با توجه به دفترچه بهای آمده شده در فهرست ‌بها و قیمت مصالح ساختمانی برآورد می‌شود. البته لازم به تذکر است که برگه مالی، لزوماً یک برگه نیست و می‌تواند مجموعه‌ای از برگه‌ها و برای پروژه‌های عمرانی بزرگ می‌تواند یک دفترچه باشد.

برنامه زمان‌بندی

برنامه زمان‌بندی هم همان‌طور که از نامش پیداست، به‌صورت یک جدول ارائه می‌شود که در آن زمان اجرای یک عملیات عمرانی مثلاً خاک‌برداری و مدت‌زمانی که این عملیات طول خواهد کشید و همچنین زمان دقیق اتمام عملیات عمرانی و تحویل موقت ذکر می‌شود. معمولاً به برنامه زمان‌بندی پروژه در گزارش‌های امکان‌سنجی و پیش امکان‌سنجی به طور مفصل پرداخته می‌شود.

شناسایی و انجام اقدام اصلاحی در خصوص مشکلات ایجادشده در حین اجرای پروژه، مزیت مهم استفاده از برنامه زمان‌بندی و به‌روزرسانی آن است. حرفه‌ای‌ترین مدیران پروژه علاوه بر شناسایی مشکل، اثرات آن را در زمان وقوع مشکل، در سه یا شش ماه آینده و نهایتاً در زمان تکمیل پروژه پیش‌بینی کرده و در زمان مناسب نسبت به اتخاذ تصمیم مناسب برای حل مسئله، حذف و یا کاهش اثرات سوء بر زمان اتمام پروژه برنامه‌ریزی می‌کنند.

مهم‌ترین مشکلات برنامه زمان‌بندی نیز به شرح موارد زیر است.

• عدم تعریف اهداف پروژه
• مشخص نکردن خروجی‌ها
• پیش‌بینی‌ها و پیش قضاوت‌های بدون پشتوانه
• توجه نکردن به بحث مدیریت ریسک

صورت ‌وضعیت موقت و قطعی

صورت وضعیت موقت توسط پیمانکار و به صورت دوره‌ای و در ضمن انجام کار تهیه می‌گردد. دلیل تهیه این سند، مطالبه مبالغی است که برای خرید مصالح پای کار و هزینه‌های تجهیز کارگاه در آن تاریخ مشخص صرف شده است. به علاوه اگر پیمانکار صورت وضعیت موقت را در به موقع به کارفرما تسلیم نکند، هیچ‌گونه مسئولیتی از نظر تأخیر در پرداخت متوجه کارفرما نخواهد بود.

به آخرین صورت وضعیت موقت اصطلاحاً صورت وضعیت ماقبل قطعی گفته می‌شود.

صورت وضعیت قطعی پروژه در پایان کار و با ارائه مستندات تنظیم خواهد شد و هزینه‌های برچیدن کارگاه بعد از اتمام کار و بندهای باقی‌مانده از قرارداد در این سند قید می‌گردند. پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی را بر اساس کارهای انجام‌گرفته و مفاد پیمان به مهندس مشاور ارسال نماید. وی نیز باید ظرف مدت دو ماه آن را بررسی کند و به کارفرما برساند.

کارفرما بایست حداکثر تا سه ماه بعد از وصول آن، تمام مبالغ باقی‌مانده را پرداخت نماید. علاوه بر این صورت‌وضعیت‌های قطعی بدون صورت‌وضعیت‌های موقت نیز قابل ارائه هستند و مأخذ تسویه‌حساب به شمار می‌روند.

نرم افزار متره و برآورد متری چند

در بالا با چند اصطلاح رایج در متره و برآورد و به طور کلی در پروژه‌های عمرانی آشنا شدیم. متره و برآورد همان‌طور که گفته شد به روش دستی، با استفاده از نرم افزار اکسل و یا نرم افزارهایی که تنها به منظور انجام متره و برآورد ساخته شده‌اند از راه‌های انجام متره و برآورد است. در این بین نرم افزارهای آفلاین و آنلاین متره و برآورد وجود دارند که در مطالبی جداگانه به معرفی آن‌ها پرداختیم. در این بخش به معرفی نرم افزار متره و برآورد آنلاین متری چند اشاره می‌شود که محیط کاربری ساده‌ای دارد و با آپدیت‌های ماهانه، نزدیک‌ترین تخمین را برای برآورد هزینه ساخت مسکن فراهم می‌آورد.

نحوه کار با نرم افزار متری چند به این صورت است که با ورود به صفحه نرم افزار، اطلاعات خواسته شده را در اختیار نرم افزار قرار می‌دهید و در ادامه مشخصات سازه خود را وارد کرده و در ادامه خلاصه متره را به صورت فایل اکسل دریافت می‌کنید.

 

سخن آخر

متره و برآورد از اصلاحات آکادمیک رشته مهندسی عمران است که به معنی ساده به متراژ و هزینه ساخت بنایی را شامل می‌شود. در حال حاضر بهترین راه و مطمئن‌ترین راه برای انجام متره و برآورد استفاده از نرم افزارهای متره و برآورد آنلاین است که آپدیت قیمت متریال و فهرست بهای آن به صورت منظم انجام می‌شود. به جرئت می‌توان گفت که نرم افزار متره و برآورد متری چند در بین نرم افزارهای آنلاین، نزدیک‌ترین تخمین را به مشتریان ارائه می‌دهد.